Phnom Penh
Oppervlakte181.040 km²
(4,5x Nederland)
6 uur later
TaalKhmer, Frans, Vietnamees, Chinees
Hoogste puntPhnom Aural - 1810 m
De huidige vlag is sinds 1993 in gebruik. Centraal staat de afbeelding van de tempel Angkor Wat. Deze wordt beschouwd als het grootste religieuze bouwwerk ter wereld. De tempel is een van de belangrijkste overblijfselen uit de periode van het Khmer-rijk en een nationaal symbool van Cambodja. Het blauw staat voor de monarchie, rood symboliseert het volk en het wit van de tempel staat voor de religie.
De riel werd in 1955 ingevoerd. Riel komt uit het Khmer en betekent 'datgene dat glanst'. De munt werd gebruikt tot 1975 toen de rode Khmer het land overnamen en de munt afschaften. Na de invasie van door Vietnam waren er verschillende munteenheden in omloop, onder andere die van Vietnam en Thailand. In 1980 werd de nieuwe riel ingevoerd.
Begint eigenlijk met een dieptepunt: Phnom Penh, de hoofdstad, was van 1975 tot 1979 onbewoond. De Rode
Khmer joeg iedereen uit de stad om het land te bewerken. Een
school werd omgebouwd tot gevangenis, Tuol Sleng. Hier werden veel
mensen gemarteld. Bij de oude Chinese begraafplaats Choeung Ek
werden ze vervolgens vermoord (17.000 burgers).
Buiten Siem Reap, aan de route naar de hoofdstad Phnom Penh,
ligt de Roluos groep. Deze tempels, gebouwd tussen 880 en 893
zijn de oudste in het gebied.
Trek minstens drie dagen uit voor de tempels rond Siem Reap. In
790 stichtte koning Jayavarman het Angkor rijk dat 700 jaar weet
te overleven tot het in 1431 wordt veroverd door Siam (Thailand).
Gewapend met zaklampen loop je in alle vroegte samen met hele
horden toeristen via het hoofdpad naar Angkor Wat (neem een
zaklamp mee). In Cambodja
betekent Angkor, stad en Wat is tempel. De meesten nemen een
plek bij de vijver en dan is het wachten op de zon. De ommuurde
stad is tussen 1113 en 1150 door koning Suryavarman II op een
gebied van 1500 bij 1350 meter gebouwd. Angkor Wat is de grootste
tempel in de omgeving van Siem Reap. Het hoogste punt van deze
tempel, de middelste van vijf torens die lotusknoppen voorstellen,
is 65 meter hoog. De muren van de galerij rond de tempel staan helemaal
vol met bas-reliëfs die het dagelijks leven en de oorlogen
tonen. Op dit terrein alleen al tref je ca. 1850 afbeeldingen van
Apsara's en Devata's aan. Apsara's zijn hemelse danseressen en
Devata's zijn godinnen. Rond het terrein ligt een gracht van 200 meter
breed.
Angkor Thom (grote stad) is het grootste complex in dit gebied.
De eerste gebouwen zijn rond 1060 door Udayadityavarman op
deze plaats gebouwd. De meeste bouwwerken, stadsmuren en
poorten zijn van 1180 tot 1230 door Jayavarman VII gebouwd.
Er zijn vijf hoge toegangspoorten met vier hoofden, geflankeerd
door olifanten. De muren zijn 8 meter hoog en 3 km lang aan elke
zijde. Binnen de muren ligt o.a. de Bayon uit 1200. Het is een
wonderlijk bouwwerk dat twee geloofsovertuigingen omvat, het
Hindoeïsme en het Boeddhisme. 37 van de oorspronkelijke 49
torens zijn er nog over. Ze hebben een groot gezicht aan iedere
zijde. Ook de galerijen herbergen talrijke bas-reliëfs.
Ta Prohm is een juweel. Het complex van 1000 bij 650 meter is in
1186 gebouwd. Toen Franse archeologen het ontdekten besloten
ze het grotendeels ongerept te laten.
Zo'n 40 km van Siem Reap ligt de Banteay Srei (stad van vrouwen).
Dit complex moet je beslist bezoeken. Erg veel details. Het werd
in 1914 pas door de Fransen ontdekt. Ga er vroeg heen om de
busladingen Koreanen die eerst nog ontbijten te ontlopen. Je kunt
dit combineren met een bezoek aan de ruïne Beng Mealea. De
natuur heeft hier 800 jaar lang vrij spel gehad. Het is
avontuurlijk om over de muren te klauteren. Op sommige plekken
zijn er verhoogde wandelpaden aangebracht.
De Khmer
De eerste opgetekende verslagen over zuidoost Azië kwamen van Chinezen
die handel dreven met een koninkrijk dat zij Funan noemden. Dit koninkrijk
besloeg een gebied van het huidige Thailand tot aan de zuidkust van Vietnam.
Funan nam schrift, geloof (hindoeïsme en boeddhisme), kunst en architectuur
over van India met wie het veel handel dreef. Uit de 6e eeuw stamt het eerste
historische bewijs van inscripties. Ten noorden van dit rijk lag Chenla, een
vazalstaat. Isanavarman I, koning van het rijk Chenla, veroverde Funan in 628.
Na de dood van Jayavarman I in 681 viel dit rijk weer uiteen in kleinere staten.
In 790 veroverde Jayavarman II het grootste deel van Zuidoost Azië en zo was
het Khmer rijk geboren. Hij en zijn opvolgers zijn verantwoordelijk voor alle
tempels in de regio rond Siem Reap. Er volgden talloze oorlogen met naburige
rijken tot uiteindelijk de laatste heerser in 1431 door de Siamezen uit Angkor
Thom werd verdreven. Rond 1200 inscripties zijn bij de tempels gevonden met
namen en bouwjaren etc. daardoor was de geschiedenis vrij exact te bepalen.
Nadat er notities van Henri Mouhot in 1863 werden gepubliceerd ontstond er
westerse interesse voor de tempels rond Siem Reap. Na de eerste pioniers
kwamen de onderzoekers. De in 1899 gestichte Ecole Française d' Extreme
Orient nam de verantwoordelijkheid voor de conservatie van de monumenten.
De tempels
De meeste Khmer tempels liggen een paar kilometer ten noorden van Siem
Reap. De tempels werden gebouwd volgens Indiase architectuur en geloof
(naar gelang de heerser, hindoe of boeddhist). De tempels werden omgeven
door hoge muren en grachten om ze te beschermen. Het waren paleizen voor
de goden en geen gebedshuizen. De 'prasat' (toren) is het heiligdom van de
goden en stelt de berg Meru voor, vaak geflankeerd door extra torens die het
omliggende gebergte voorstellen. De gracht stelt de oceaan voor. Niet alle
tempels werden volgens dit patroon gebouwd. Tempels zoals Preah Khan
en Ta Prohm waren vlak. De godheid was niet altijd een standbeeld in het
midden van de prasat. De hindoegod Shiva werd vormgegeven door een korte
afgeronde cilinder, de Linga. Deze liet men in een sokkel zakken en bestond
in totaal uit drie delen: Shiva, met daaronder een octogonale vorm die Vishnu
voorstelde en onderaan een vierkante vorm die Brahma voorstelde. Van deze
drie was alleen Shiva zichtbaar. Het paleis en de woonhuizen bevonden zich
binnen de hoge buitenmuren. De tempel vormde het hart van de stad. Buiten
de ommuurde stad werden barays gebouwd, kunstmatige vijvers. Het is niet
duidelijk of ze voor irrigatie of spirituele doeleinden werden gebruikt.
De westelijke baray is 8 bij 1,5 km en ligt naast Angkor Thom. De West
Mebon tempel ligt precies in het midden van de baray. De oostelijke baray
ligt rechts van Angkor Thom en boven Ta Prohm. De East Mebon tempel ligt
in het hart in deze drooggevallen baray. Neak Pean vormt ook het centrum
van een baray die tussen Preah Khan en Ta Som ligt. Ook deze staat droog.
Bouwmateriaal
De eerste tempels waren van baksteen. Later werd er zandsteen en lateriet
gebruikt. Lateriet is ijzerhoudende klei die na droging erg massief wordt en
daarna bijna niet meer te bewerken is. Lateriet werd daarom voornamelijk
voor fundering en muren gebruikt. Zandsteen was het duurste en werd dan
ook alleen voor de belangrijkste tempels gebruikt. Zo zit er in de galerijen van
Angkor Wat ongeveer 2000 m² bas-reliëf van zandsteen. Omdat de huizen en
paleizen van hout waren is er niets van overgebleven.
Een aantal tempels
Preah Ko (Roluos groep) -
Gewijd in 880, tijdens de regeerperiode van Indravarman I (877-886). Het
was de eerste tempel in de hoofdstad Hariharalaya, gebouwd van baksteen
met stucwerk. Er zijn zes hoofdtorens.
Bakong (Roluos groep) -
Gewijd in 881, tijdens de regeerperiode van Indravarman I (877-886).
De hoofdtoren is waarschijnlijk toegevoegd tijdens de regeerperiode van
Yasovarman II, 1150 tot 1165. Dit was de eerste 'tempelberg' en gewijd
aan Shiva. De piramide meet 67 bij 65 meter aan de basis en de toren
steekt 29 m boven de vlakte uit.
Lo Lei (Roluos groep) -
Gewijd in 893, tijdens de regeerperiode van Yasovarman I (889-915). Dit
was een eilandtempel in de 3500 bij 800 meter metende Indratataka baray.
Phnom Bakheng -
Ca. 907 gebouwd tijdens de regeerperiode van Yasovarman I (889-915).
Yasovarman I verplaatste zijn zetel van de Roluos groep naar deze site, de
nieuwe hoofdstad Yasodharapura. Het was groter dan het later gebouwde
Angkor Thom. De Phnom Bakheng is een imitatie van de Bakong bij de
Rolous groep die twee decennia eerder was gebouwd. Deze site werd in
928 verlaten. Op de heuvel waren, naast de hoofdtoren, totaal 108 torens
gebouwd, een heilig getal.
Banteay Srei -
Gewijd in 967, tijdens de regeerperiode van Rajendravarman (944-968).
Banteay Srei (Citadel van de vrouwen), ligt ca. 20 km ten noorden van
Angkor. De eigenlijke naam was Tribhuvanamahesvara (grote heer van de
drievoudige wereld). Deze prachtige kleine, compacte, overdadig versierde
tempel is gebouwd door Yajnavarahu, een raadsheer van Rajendravarman.
Hij zou later de Guru worden van koning Jayavarman V.
Ta Keo -
Tijdens de regeerperiode van Jayavarman V (968-1000), begon men met
de bouw. De tempel werd afgemaakt tijdens de regeerperiode van Jayavira-
varman, (1002 - 1010). De naam in de inscripties was Hema Sringagiri
(berg met de gouden pieken).
Angkor Wat -
Gebouwd tijdens de regeerperiode van Suryavarman II (1113-1150) met
latere toevoegingen. Angkor Wat (stad tempel) is de grootste Khmer tempel
en was gewijd aan Vishnu. De inscriptie met de oorspronkelijke naam is
nooit gevonden. Het complex meet 1,5 bij 1,3 km en is omgeven door een
muur van lateriet. Daar weer omheen ligt een gracht van bijna 200 meter breed.
De tempel zelf staat op een terras van 332 bij 258 meter. De top van het
hoofdheiligdom ligt 65 meter boven de vlakte. Op het hele complex zijn er bijna 2000
afbeeldingen van devata's ( in de hindoe- en boeddhistische mythologie zijn
dit vrouwelijke geesten van de wolken en het water ) en de meestal kleinere
afbeeldingen van apsara's (danseressen). Vanaf de Gopura (toegangsgebouw)
loopt een brede processieweg van 9,5 meter breed over 350 meter
naar de tempel. In de galerijen rond de tempel vindt je indrukwekkende bas-
reliëfs over een lengte van 600 meter en hoogte van 2 meter. Op slechts een paar
panelen na zijn het allemaal afbeeldingen uit hindoeïstische sagen.
Angkor Thom -
Gebouwd tijdens de regeerperiode van Jayavarman VII (1181-1220) en zijn
opvolgers. Angkor Thom 'grote stad' omvat een deel van de oude hoofdstad
Yasodharapura en de oudere tempels Bapuon ( Udayadityavarman II, 1050
- 1066) en de Phimeanakas (Suryavarman I, 1002-1049). Het is de laatst
bewoonde hoofdstad rond Siem Reap gebleven. Het complex meet 3 bij 3 km
en is omgeven door een 8 meter hoge muur van lateriet. Daar weer omheen ligt
een gracht. Er zijn vier ingangen, 23 meter hoog, en op het oosten ligt een vijfde
'zege' poort naar het koninklijk paleis. De bayon tempel ligt exact in het
midden.
Bayon -
Tijdens de regeerperiode van Jayavarman VII begon men met de bouw. De
tempel werd veranderd tijdens de regeerperiode van Jayavarman VIII (1243-1295).
Daar de eerste koning boeddhist was en de laatste een hindoe, is
het een uiterst complexe tempel geworden qua structuur en betekenis. Het
centrale deel is omsloten door twee galerijen. De buitenste galerijen zijn
156 bij 141 meter, 4,5 meter hoog, en heeft basreliëfs over het dagelijkse leven
en gevoerde oorlogen. Daarbinnen ligt een hogere galerij van 80 bij 70 meter
met afbeeldingen van de hindoe mythologie. Van de oorspronkelijke 49
torens met gezichten zijn er nog 37 over. De meeste hebben vier gezichten
en sommige maar twee. Deze torens liggen ongeordend rond een ronde
toren die 43 meter boven de vlakte uitsteekt.
Olifantterras -
Gebouwd tijdens de regeerperiode van Jayavarman VII (1181-1220). Dit
300 m lange verhoogde terras vormde de fundering voor de koninklijke
paviljoens en zijn rijkelijk versierd met afbeeldingen van olifanten, garuda's
en een vijfkoppige paard.
Ta Prohm -
Tijdens de regeerperiode van Jayavarman VII (1181-1220), begon men
met de bouw. De tempel werd afgemaakt tijdens de regeerperiode van
Indravarman II (1220-1243). De oorspronkelijke naam was Rajavihara
(koninklijke tempel) en het was een Mahayana boeddhistisch klooster
en universiteit zoals Preah Khan. De buitenste muur van deze prachtig
verwilderde tempel is 1000 bij 650 meter.
De tempel werd in 1186 ingewijd. De hoofdgodheid was Prajnaparamita,
'perfectie van wijsheid' zoals veel koningen had Jayavarman het beeld
op zijn moeder laten lijken. Het beeld werd omgeven door 260 mindere
godheden in hun eigen heiligdom. Op inscripties valt te lezen dat er 18
hoofdpriesters en 615 dansers waren. Het Ecole Française d' Extreme
Orient besloot deze tempel te tonen zoals men ze destijds aantrof,
overwoekerd door de Ceiba en de wurgficus. Nadeel hiervan is dat de
gebouwen door de bomen worden vernield.
Preah Khan -
Gewijd in 1191, tijdens de regeerperiode van Jayavarman VII (1181-1220).
De tempel werd veranderd tijdens de regeerperiode van Jayavarman VIII
(1243-1295). Het was oorspronkelijk een boeddhistische universiteit met
meer dan 1000 leraren. De tempel was gewijd aan de bodhisattva Lokesvara.
In andere heiligdommen trof men nog 430 godheden aan.
Beng Mealea -
Er is weinig bekend over Beng Mealea, 'lotus poel' omdat er geen inscripties
zijn gevonden. Uit de bouwstijl valt echter wel op te maken dat hij tijdens de
regeerperiode van Suryavarman II (1113-1150) gebouwd moet zijn. De
tempel ligt er bij zoals men hem aantrof. Een bezoek is dan ook een mooie
klauterpartij waarbij je je net Indiana Jones voelt. Hij is gebouwd van blauw
zandsteen uit lokale groeven. De tempel ligt ca. 40 km ten noordwesten van
Siem Reap.
Neak Pean -
Gebouwd tijdens de regeerperiode van Jayavarman VII (1181-1220). Een
vijftal vierkante vijvers, gerangschikt als kruis met een heiligdom op een
rond eiland in de middelste vijver.